Dimensie 1: Cashflow
“Cash management is de oudste discipline binnen financieel management”, zegt financieel expert Hinrich Slobbe, een van de docenten van de opleiding Controller in een Week. “2600 jaar geleden is het geld uitgevonden en zo oud is dus het vakgebied.”
Wanneer de waardecreatie opdroogt in een bedrijf, merken de geldtellers dat aan de cashflow zijde. Er zijn verschillende problemen die zich met het werkkapitaal kunnen voordoen. Het grootste probleem ontstaat wanneer de cashflow snel daalt bij een achterhaald businessmodel terwijl de kosten en verplichtingen grotendeels ongewijzigd blijven. Zo raakte Free Record Shop halverwege 2013 in de problemen. Het imperium van Hans Breukhoven had het aantal winkels in 12 jaar tijd al teruggebracht van 200 naar 140, maar dat was niet genoeg om de impact van de snel inzakkende cd en dvd-verkoop op de cashflow op te vangen.
Dimensie 2: Winst of verlies
“Het voordeel van cashflow is dat het objectief is. Het nadeel is dat het erg traag is”, zegt Slobbe. “Tussen waardecreatie en cashflow kan soms wel maanden zitten. Je stuurt dus altijd in de achteruitkijkspiegel.”
De oplossing hiervoor – het baten en lasten stelsel – werd bedacht door wiskundige Luca Bartolomeo de Pacioli in 1494. Het boekhoudsysteem dat hij ontwikkelde, dat bekend staat als Venetiaans of Dubbel boekhouden, stelde ondernemingen in staat de werkelijke prestaties van bedrijven te doorgronden. “Alle boekhoudschandalen hebben met die waardering te maken”, stelt Slobbe. “Imtech nam 200 miljoen euro omzet uit Polen terwijl ze nog niet begonnen waren met het project. Dat zijn trucjes om de resultaten op te poetsen om banken en investeerders te foppen. Of om de omzet juist laag te houden om de fiscus te misleiden.”
Dimensie 3: Waardepropositie
In 1992 stelde Kaplan voor dat financials teveel met het historische verhaal bezig waren en dat ze moesten opschuiven naar het proces van waardecreatie. Hier komen we aan bij het vak van de management accountant of business controller; de verslaggeving van de toekomst. Slobbe omschrijft het als “de strategie actionable maken.” het vakgebied management accounting is hiermee dus pas 25 jaar oud.
“Financial control gaat dus over de resultaten en management accounting over de oorzaken”, legt Slobbe uit. Dit doe je door de vraag te beantwoorden waarom een klant voor jouw bedrijf kiest. Als je dat weet, dan weet je wat je moet doen om dat te worden. Het doel is de operatie de middelen geven om actief te kunnen sturen op de waardepropositie.”
Dimensie 4: Innovatiekracht
Wanneer de financial in control wil komen, zal hij ook regelmatig moeten checken of de innovatiegraad van een onderneming nog op peil zit. “Als toekomstgerichte controller breng je de trends in kaart die een gevaar vormen voor je voortbestaan”, zegt Slobbe. “Vervolgens bepaal je met het management hoe je hierop in gaat spelen. Genoeg voorbeelden waar dit mis is gegaan: Kodak, Nokia, V&D… Innovatie is geen hobby, maar keiharde noodzaak!”
Je kunt met veranderingen omgaan door de absolute marktleider te worden, zoals Apple, of door wendbaar te worden en je voortdurend te blijven aanpassen. Slobbe: “De moderne controller is een wendbare controller. Stel bij iedere keuze of investering de wendbaarheidsvraag. Kan ik dit gebouw of deze persoon ook voor een ander doel gebruiken?”
Dimensie 5: Cultuur van de organisatie
De laatste dimensie heeft met cultuur te maken en de bekende leiderschapsgoeroe Peter Drucker zei al: ‘culture eats strategy for breakfast’. Als cultuur botst met control, dan wint cultuur. Wederom voorbeelden genoeg. Slobbe: “Neem de Libor-affaire bij Rabobank. Vijf man bij een coöperatie besluiten klanten een poot uit te draaien om geld te verdienen. De link met het bestaansrecht van de organisatie is compleet verloren. Gevolgen: Triple A kwijt, acht miljoen euro boete en het vertrouwen blijvend beschadigd.”
Een ander voorbeeld is Imtech. Slobbe: “Wij financieel analisten zagen het faillissement al vijf jaar aankomen. Topman René van der Bruggen duldde geen enkele tegenspraak en had een angstcultuur gecreëerd. Dat hoorde je overal. Het zaadje voor toekomstige fraude was al gelegd. De les: als jij werkt voor een bedrijf waar de cultuur niet deugt, moet je om je heen gaan kijken naar een nieuwe baan.”
Leiderschap heeft veel invloed op de vijf dimensies. Slobbe: “Bij de derde dimensie gaat het om waarom een klant voor jou kiest. Bij de vijfde over waarom jouw bedrijf voor een klant kiest. Wanneer aandeelhouderswaarde belangrijker is dan de klant en personeelswaarde vernietig je op den duur de business. Ik heb niks tegen aandeelhouderswaarde, maar die moet je wel via de juiste aanvliegroute realiseren. Wanneer je streeft naar beheersing, kun je niet om de bedrijfscultuur heen. Soft controls zijn dus extreem belangrijk. In de meeste rapportages die ik zie is 70 tot 80 procent van de KPI’s financieel van aard. Finance professionals hebben nog werk te doen om die balans goed te krijgen en ook in de hogere dimensies in control te komen.”
Door: Jeppe Kleyngeld
Word een betere controller in 5 dagen
Bereid je voor op de functie en werkzaamheden van de moderne controller. Volg de opleiding Controller in een Week en ontdek in vijf dagen alle facetten van de hedendaagse controllersfunctie.
Bekijk het programma